Thao túng thị trường chứng khoán là một vấn đề nghiêm trọng và gây ảnh hưởng lớn đến sự công bằng và minh bạch trong hệ thống tài chính toàn cầu. Đây là một hình thức vi phạm luật pháp và đạo đức kinh doanh, tạo ra những biến động giả mạo trong giá cả và giao dịch chứng khoán, ảnh hưởng tiêu cực đến sự tin tưởng của nhà đầu tư và sức khỏe của thị trường chứng khoán.
Thao túng thị trường chứng khoán là gì?
Thao túng thị trường chứng khoán là hành vi liên quan đến hai hoặc nhiều hơn giao dịch với mục đích tăng, giảm hay duy trì giá thị trường khiến cho người khác giao dịch
Thao túng thị trường chứng khoán có thể được thực hiện thông qua nhiều phương thức khác nhau, ví dụ như:
- Hiệu ứng “Pump and Dump”: Đây là kỹ thuật thao túng thị trường mà nhà đầu tư không trung thực tạo ra. Họ tung tin giả mạo hoặc thông tin thiếu chính xác để tăng giá cổ phiếu một cách nhất định (pump), sau đó bán cổ phiếu của mình khi giá đạt đỉnh cao (dump). Khiến nhà đầu tư không có thông tin đầy đủ rơi vào bẫy và gánh chịu tổn thất lớn.
- Giao dịch nội gián: Đây là hình thức giao dịch cổ phiếu giữa các bên liên quan trong một công ty hoặc nhóm công ty. Thông qua việc tạo ra sự gia tăng giá cả nhân tạo hoặc kéo giá cổ phiếu xuống, người thao túng có thể tạo lợi nhuận cho bản thân và nhóm liên quan.
- Giao dịch ảo: Giao dịch ảo là một hình thức thao túng thị trường chứng khoán mà các nhà đầu tư tạo ra giao dịch giả để tạo ra ảnh hưởng giả lập đối với giá cả cổ phiếu. Khi nhà đầu tư khác theo đuổi xu hướng giả mạo này, những người thao túng có thể tạo ra lợi nhuận từ sự biến động giá cả nhân tạo.
Thao túng thị trường chứng khoán không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân và tổ chức tham gia trực tiếp mà còn có tác động xấu đến cả hệ thống tài chính toàn cầu. Nó làm mất đi sự tin tưởng của nhà đầu tư, làm suy yếu tính minh bạch và công bằng của thị trường chứng khoán.
Để ngăn chặn và đối phó với thao túng thị trường chứng khoán, các cơ quan quản lý tài chính cần có hệ thống kiểm soát mạnh mẽ, luật pháp nghiêm ngặt và sự giám sát hiệu quả. Đồng thời, công chúng cũng cần được tăng cường nhận thức về rủi ro và các biện pháp bảo vệ cá nhân khi tham gia vào thị trường chứng khoán.
5 vụ thao túng thị trường chứng khoán nổi tiếng ở Việt Nam
Những năm gần đây, thị trường chứng khoán trở nên sôi động hơn, nhưng kéo theo đó, số lượng các vụ thao túng thị trường cũng tăng cao. Dưới đây là một số vụ án tiêu biểu nhất của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Thao túng giá cổ phiếu KSA
Sự việc xảy ra tại Công ty Cổ phần Công nghiệp và Khoáng sản Bình Thuận gây thiệt hại cho 1.496 nhà đầu tư. Ngày 26 – 27/05/2020, tòa án đã thực hiện xét xử vụ án thao túng cổ phiếu KSA với các bị cáo Phạm Thị Hinh, Nguyễn Hồng Ngọc, Nguyễn Tuấn Anh và Nguyễn Trọng Hùng. Trong đó, bà Phạm Thị Hinh, cựu Chủ tịch công ty là chủ mưu.
Cuối năm 2015, KSA phát hành thêm 56.5 triệu cổ phiếu để tăng vốn. Tuy nhiên, giá cổ phiếu KSA giảm mạnh gây thiệt hại cho doanh nghiệp. Để “thổi giá”, dưới sự chỉ đạo của bà Hinh, nhân viên Công ty Cổ phần chứng khoán VSM lập 69 tài khoản và cùng Nguyễn Tuấn Anh, Nguyễn Trong Hùng thực hiện lệnh mua, bán cổ phiếu KSA nhằm tạo ra cung, cầu giả thu hút sự chú ý của nhà đầu tư.
Hậu quả của vụ thao túng này là thiệt hại cho các nhà đầu tư lên tới 8.1 tỉ đồng. Đồng thời, 3 công ty chứng khoán gồm Mirae Asset Việt Nam, Phú Hưng và Dầu khí cũng bị thiệt hại tới 761 triệu đồng vì cho vay Margin đối với các tài khoản lập ra để mua bán chéo này. Theo xét xử, bà Phạm Thị Hinh nhận 18 tháng tù và phải bồi thường thiệt hại, 3 cá nhâncòn lại nhận 15 tháng tù treo.
Thao túng cổ phiếu CDO
Đầu năm 2017, trên các trang mạng xã hội xuất hiện nhiều bài phản ánh về việc mã cổ phiếu CDO có dấu hiệu bị thao túng. Từ ngày 6/12/2016 đến 10/1/2017, CDO đã có 26 phiên giao dịch giảm sàn liên tục, không có thanh khoản, mất gần 82% giá trị.
Theo điều tra, cuối năm 2014, Nguyễn Vân Giang (cựu Giám đốc Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đông Á – DAS chi nhánh Hà Nội) được bà Lê Kim Thu ủy thác quản lý 15 triệu cổ phiếu CDO (của CTCP Tư vấn thiết kế và Phát triển đô thị). Sau khi được Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM chấp thuận cho niêm yết, Giang chỉ đạo một số nhân viên mở 70 tài khoản tại 24 công ty chứng khoán rồi trực tiếp sử dụng, quản lý các tài khoản này để xin cấp margin, bảo lãnh chậm nộp tiền hoặc vay các cá nhân khác để có nguồn tiền mua đi, bán lại mã cổ phiếu CDO nhằm tạo thanh khoản, đẩy giá cổ phiếu CDO. Mỗi ngày, bị cáo duy trì khối lượng khớp lệnh khoảng 1,2 triệu cổ phiếu CDO.
Với cách thức trên, trong 4 phiên giao dịch đầu tiên, bị cáo đã đẩy trần cổ phiếu tăng giá liên tục từ 15.000 đồng/CP lên 21.900 đồng/CP. Cổ phiếu CDO tiếp tục xu hướng tăng giá trong 2 năm (2015, 2016), có lúc đạt đỉnh 39.600 đồng/CP.
Tuy nhiên, từ ngày 6/12/2016, cổ phiếu CDO bị bán tháo ở giá sàn liên tục trong hơn 30 phiên và đóng cửa phiên ngày 23/1/2017 ở mức 3.090 đồng/cp.gây thiệt hại 11 tỉ đồng cho 572 nhà đầu tư.
Ngày 22/11/2017, Cơ quan An ninh điều tra – Công an Thành phố Hà Nội quyết định khởi tố bị cáo Nguyễn Vân Giang về tội thao túng giá chứng khoán liên quan đến mã cổ phiếu CDO của Công ty Cổ phần Tư vấn Thiết kế và Phát triển đô thị. Theo xét xử, bị cáo nhận mức án 20 năm tù cho hành vi thao túng chứng và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Thao túng cổ phiếu ASA
Cổ phiếu ASA (công ty Cổ phần ASA) được niêm yết trên sàn HNX từ tháng 3 năm 2012. Trong 1 tháng đầu, khối lượng khớp lệnh chỉ đạt vài nghìn cổ phiếu/ phiên. Tuy vậy, từ sau ngày 20/4/2012, thanh khoản đột nhiên tăng mạnh. Đỉnh điểm, có ngày khối lượng giao dịch đạt gần 300 nghìn cổ phiếu. Sau khi giá cổ phiếu đạt đỉnh ở mức hơn 17.000 đồng/cổ phiếu thì đến ngày 12/6/2013, cổ phiếu ASA bắt đầu mất thanh khoản. Đến năm 2014 – 2015, giá cổ phiếu rớt mạnh về vùng 3.000 – 4.000 đồng/cổ phiếu.
Từ giữa năm 2019, cổ phiếu ASA bị hủy niêm yết trên sàn HNX, chuyển sang giao dịch trên thị trường UPCoM và bị hạn chế giao dịch (chỉ được giao dịch vào thứ Sáu hàng tuần). Nhờ sóng cổ phiếu penny, cổ phiếu “rác” trong năm 2021, thị giá cổ phiếu này có lúc đạt trên 14.000 đồng/cổ phiếu. Trước khi bị HNX ra quyết định đình chỉ giao dịch từ ngày 24/1/2022, thị giá cổ phiếu này đứng ở mức 12.600 đồng/cổ phiếu. Đây cũng chính là ngày mà cơ quan điều tra vào cuộc làm rõ việc thao túng cổ phiếu của ông Nguyễn Văn Nam – nguyên Giám đốc Công ty Cổ phần ASA. Theo điều tra, ông này đã làm giả hồ sơ, tài liệu để tăng khống 7 triệu cổ phiếu ASA, tương đương với 70 tỉ đồng, niêm yết bổ sung 7 triệu cổ phiếu ASA tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội để bán và thu tiền bất chính.
Thao túng cổ phiếu FLC
Ngày 20/03/2022, tòa án đã khởi tố vụ án tháo túng chứng khoán đối với ông Trịnh Văn Quyết – Cựu Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FLC. Đây là một trong những vụ án thao túng chứng khoán gây thiệt hại lớn nhất tại thị trường chứng khoán Việt Nam.
Với hành vi “bán chui” 74.8 triệu cổ phiếu vào hồi tháng 1, ông Trịnh Văn Quyết đã chỉ đạo người thân trong gia đình và một số người khác mượn chứng minh thư nhân dân của 26 cá nhân lập 20 doanh nghiệp, mở 450 tài khoản tại 41 công ty chứng khoán để thực hiện các hành vi thao túng giá cổ phiếu nhằm tạo ra cung cầu giả với 6 mã chứng khoán FLC.
Những cá nhân này thông đồng với nhau, liên tục mua, bán cổ phiếu FLC với tần suất lớn nhằm tạo cung cầu giả để đẩy giá lên cao. Giá cổ phiếu FLC đã tăng hơn 64% và có những phiên tăng “trần” cao nhất là 24.000 đồng/ cổ phiếu. Sau khi được đẩy giá lên cao ngất ngưởng, ông Quyết đã bán chui 74.8 triệu cổ phiếu, thu về gần 1.700 tỉ đồng, thu lợi bất chính hơn 530 tỉ đồng.
Tuy nhiên ngay sau khi xảy ra việc bán chui cổ phiếu, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã hủy giao dịch toàn bộ số cổ phiếu này, những nhà đầu tư đã mua số cổ phiếu này may mắn được hoàn lại tiền.
Thao túng cổ phiếu thuộc hệ sinh thái Louis Holdings
Ngày 20/04/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố vụ án thao túng thị trường chứng khoán tại Công ty Cổ phần Chứng khoán Trí Việt và Công ty Cổ phần Louis Holdings. Đồng thời khởi tố 4 bị can bao gồm Đỗ Thành Nhân (chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần Louis Holdings), Đỗ Đức Nam(tổng giám đốc Công ty CK Trí Việt, mã chứng khoán: TVB) cùng 2 đồng bọn là Trịnh Thị Thùy Linh và Lê Thị Thùy Liên.
Theo điều tra, các đối tượng của vụ án này nhắm tới các cổ phiếu rác của các công ty đã niêm yết sẵn trên thị trường chứng khoán, thâu tóm cổ phần, chi phối để tạo thành nhóm “hệ sinh thái”. 4 bị cáo trên đã thực hiện mua bán các mã cổ phiếu thuộc hệ sinh thái của Louis Holdings để thổi giá lên cao. Từ tháng 01/2021 đến tháng 09/2021, cổ phiếu TGG đã tăng phi mã 6000% từ mức 1.200 đồng/cổ phiếu lên 74.000 đồng/ cổ phiếu. Những mã cổ phiếu khác dưới sự “thổi giá” của ông Đỗ Thành Nhân và nhân viên cũng có mức tăng từ 1450% – 600% so với đầu năm 2021.
Ngay sau khi giá kịch trần, các đối tượng đã bán tháo cổ phiếu, thu lợi bất chính 153 tỉ đồng, gây thiệt hại cho hàng nghìn nhà đầu tư.
Tại Việt Nam thao túng thị trường chứng khoán bị xử lý như thế nào?
Với Bộ luật Hình sự 2015, những hành vi phạm tội liên quan đến chứng khoán đã được quy định cụ thể hơn rất nhiều. Điều 211 quy định rõ về hành vi thao túng thị trường chứng khoán, theo đó người nào thu lợi bất chính từ 500.000.000 VNĐ đến dưới 1.500.000.000 VNĐ hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 VNĐ đến dưới 3.000.000.000 VNĐ, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 VNĐ đến 2.000.000.000 VNĐ hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Tại khoản 2 Điều 211 cũng quy định, nếu phạm tội thuộc một trong bốn trường hợp: có tổ chức; thu lợi bất chính 1.500.000.000 VNĐ trở lên; gây thiệt hại cho nhà đầu tư 3.000.000.000 VNĐ trở lên; tái phạm nguy hiểm; thì sẽ bị phạt tiền từ 2.000.000.000 VNĐ đến 4.000.000.000 VNĐ hoặc phạt tù từ 2 đến 7 năm.
Với những trường hợp chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì xử phạt hành chính như sau: Phạt tiền từ 1.000.000.000 VNĐ đến 1.200.000.000 VNĐ đối với hành vi giao dịch thao túng thị trường chứng khoán mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Nhà đầu tư cần làm gì để tránh các hành vi thao túng?
Có kiến thức về chứng khoán
Đầu tiên, nhà đầu tư cần nắm thật rõ kiến thức về thị trường, bao gồm quy luật cung cầu, cũng như các yếu tố ảnh hưởng tới giá cổ phiếu. Từ đó, nhà đầu tư có thể đánh giá chính xác về thị trường, cũng như giảm được rủi ro khi hành vi thao túng thị trường chứng khoán diễn ra.
Hiểu rõ về doanh nghiệp
Hiểu về doanh nghiệp mà mình quan tâm là điều cần thiết để đưa ra những quyết định đầu tư đúng đắn mà không bị ảnh hưởng bởi các hành vi thao túng. Hiểu về doanh nghiệp cũng giúp nhà đầu tư dễ dàng phát hiện ra những dấu hiệu bất thường của giá cổ phiếu.
Xây dựng chiến lược đầu tư
Một nhà đầu tư kinh nghiệm luôn có một chiến lược đầu tư rõ ràng. Từ đó, nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định chính xác nếu như có những hành vi thao túng diễn ra.
